تغذیه و سلامتی

محمد زمانی مقدم

تغذیه و سلامتی

محمد زمانی مقدم

تغذیه و سلامتی

هلیکوباکترپیلوری و راه های مقابله با آن....

يكشنبه, ۲۳ آذر ۱۳۹۳، ۱۱:۵۶ ب.ظ


هلیکوباکترپیلوری یکی از شایع‌ترین عفونت‌های انسانی است و حدود نیمی از جمعیت جهان حامل این ارگانیسم هستند.اکثر افرادی که حامل این باکتری عفونی هستند هیچ علامتی ندارند و هرگز مشکلی پیدا نمی کنند . این باکتری قادر به ایجاد تعدادی از اختلالات دستگاه گوارش بوده که ازجمله شایعترین آنها زخم های گوارشی و سرطان معده است....

هلیکوباکترپیلوری یکی از شایع‌ترین عفونت‌های انسانی است و حدود نیمی از جمعیت جهان حامل این ارگانیسم هستند.باکتری هلیکوباکترپیلوری که به H.Pylori معروف بوده یک باکتری خمیده است که عموما" در معده یافت می شود و در حدود نیمی از مردم دنیا به آن آلوده هستند . از زمان کشف آن در سال 1984، هلیکوباکترپیلوری به عنوان عامل اصلی چند بیماری دستگاه گوارش فوقانی شناخته شده است. اکثر افرادی که حامل این باکتری عفونی هستند هیچ علامتی ندارند و هرگز مشکلی پیدا نمی کنند . این باکتری قادر به ایجاد تعدادی از اختلالات دستگاه گوارش بوده که ازجمله شایعترین آنها زخم های گوارشی و سرطان معده است . معلوم نیست چرافقط تعدادی از افراد آلوده به این باکتری به عوارض و اختلالات بیماری مبتلا شده ولی بقیه مبتلا نمی شوند . در کشورهای صنعتی عفونت با H.P در دوران کودکی غیر معمول و ناشایع بوده و اغلب در بزرگسالی رخ می دهد . دراین کشورها 5 درصد کودکان زیر 5 سال و 50 درصد بالغین به عفونت هلیکوباکترپیلوری مبتلا هستند . درکشورهای درحال توسعه این عفونت اغلب در دوره کودکی رخ داده و هشتاد درصد کودکان زیر ده سال به این بیماری مبتلاهستند. این باکتری در برخی ممالک از جمله ایران بسیار بالا و حدود 70 تا 80 درصد عنوان شده است. محرومیت‌های اجتماعی، خانواده پرجمعیت و تعداد برادر و خواهران از عوامل خطرزای مهم محسوب می‌شوند. شیوع عفونت با افزایش سن بیشتر می‌شود، هر چند ممکن است این یافته به ‌طور عمده ناشی از اثر کوهورت باشد.
عفونت با مصرف غذاها و آب آلوده رخ داده و معمولا کودکان با شنا در استخرهای آلوده به فاضلاب ، رودخانه ها و نوشیدن آب آلوده و خوردن سبزیجات نپخته به این عفونت مبتلا میشوند . عفونت با این باکتری موجب بروز یکسری تغییرات در معده و ابتدای روده کوچک ( دوازدهه ) می شود . آنزیم و سموم آزاد شده از این باکتری به طور مستقیم یا غیر مستقیم موجب آسیب به سلولهای معده و دوازدهه و کاهش سیستم حفاظتی آنها در برابر اسید معده می شوند . نتیجه نهایی این فرآیندها التهاب معده (گاستریت) و التهاب دوازدهه (دئودنیت) است . یک زخم می‏تواند در دو منطقة اصلی دستگاه گوارش تشکیل شود: در اثنی‏عشر جایی که معده به روده کوچک متصل می‏شود و دیگری در خود معده. این دو ناحیه محتوی اسید و آنزیم‏هایی قوی هستند که به هضم غذایی که می‏خورید کمک می‏کنند. برای محافظت بافت دستگاه گوارش در برابر این مواد، معده و اثنی‏عشر توسط لایة مخاطی محافظت کننده‏ای پوشیده شده‏اند.

در واقع تنها باکتری که می تواند در محیط خشن معده و در مقابل حضور شیره معده زندگی و رشد نماید هلیکوباکترپیلوری می باشدوکافی است یکبار بتواند در موکوس معده پنهان شود , در این حال باکتری مذکور در لایه مخاطی معده مستقر شده و توسط تاژکهای برآمده خود را در میان سلولهای لایه مخاطی جای میدهد و یا در صورت بروز زخم معده در ناحیه فاقد لایه مخاطی و در واقع بر روی سلولهای اپیتلیوم معده استقرار یافته و تاژکهای خود را در آن ناحیه فرو می برد سپس لایة مخاط را تضعیف کند و بافت زیرین آن را تحریک می نماید. اسید ممکن است از لایة مخاط تضعیف شده عبور کند و بافت ملتهب زیرین را بسوزاند. این عوامل ممکن است منجر به شکل‏گیری زخم درآسترمعدیااثنی‏عشرشوند..در این شرایط سیستم ایمنی بدن فعال شده اماسلولهای سیستم ایمنی به آسانی به علت موکوس ضخیم معده به این ناحیه نمیرسند.در واقع هنگامیکه لایه موکوسی نازک شده و گلبولهای سفید وارد این ناحیه میشوند نمیتوانند از آن خارج شوندوبه سبب درگیری سلولهای ایمنی با هلیکو باکتر آنتی بادیهای موجود در سرم خون که IgG & IgA می باشند بالا میروندو این فرایند باعث ایجاد زخم معده یا سرطان میشود.
علائم عفونت با این باکتری بستگی به اختلاتی که ایجاد کرده است دارد . عمده‌ترین علائم زخم‌های گوارشی درد معده، حالت تهوع، استفراغ، بی‌اشتهائی و از دست دادن وزن است. اغلب بیماران مبتلا به عفونت فقط التهاب مزمن معده یا اثنی عشر داشته و علامت دیگری ندارند ، ولی در اغلب موارد علائمی مانند درد شکم ، نفخ ، احساس پری بعد از غذا خوردن ، کاهش اشتهاء ، تهوع ، استفراغ و .... وجود دارد . درد ناحیه بالای شکم که یک ساعت یا بیشتر بعد از صرف غذا نیزمشاهده میشودکه با مصرف آنتی اسیدها یا شیر و یا داروهای کاهنده اسیدیته معده کاهش می یابند. سوء هاضمه وسوزش سر دل نیز از نشانه های آن است. ممکن است علایم مربوط به خونریزی مزمن مانند کم خونی و یا خونریزی حاد مانند مدفوع سیاه رنگ ایجاد شود . بندرت گاستریت مزمن با این عفونت باعث تغییرات سلولی در لایه پوشاننده معده و ایجاد سرطان معده می شوند . اگر چه این سرطان در تعداد کمی از افراد عفونی رخ میدهد ولی با توجه به شیوع جهانی عفونت هلیکوباکترپیلوری نیازمند توجه و دقت خاص می باشد .
تستهای تشخیصی برای شناخت آلودگی با Hbp

این تستها به دو بخش قابل تقسیم اند :
الف ) تستهای مهاجم به بافت
ب ) تستهای غیر مهاجم به بافت

الف ) تستهای غیر مهاجم به بافتها عبارتند از :
*
تست تنفسی اوره (urea breath testing): در واقع تست مذکور به دو صورت انجام میشود:
*
تست رادیو اکتیو 14C
*
تست بدون رادیو اکتیو 13C بیکربنات اوره

هر دو تست طی 15 تا 20 دقیقه انجام شده و بها و وقت یکسانی صرف میکنند.
تست رادیو اکتیو 14C به سبب ممنوعیت استفاده از آن در زنان باردار و کودکان در حال حاضر کم انجام می شود.
اما در تست بدون رادیواکتیو 13C بیکربنات اوره ماده مذکور به صورت خوراکی از راه دهان به بیمار داده می شود. این عمل در دو مرحله انجام می پذیرد به این معنا که 60 دقیقه بعد از دادن مرحله اول ماده به بیمار دوباره در مرحله دوم ماده مذکور را به بیمار می دهیم.در این حال در بازدم بیمار با اندازه گیری CO2 و میزان اوره خروجی از وی می توان به حضور یا عدم حضور Hbp پی برد.
*
تست آنتی ژنی مدفوع: جزء آزمایشهای ایمنی آنزیمی می باشد که با توجه به بررسی مدفوع بیمار میتوان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکترپی برد.استفاده از لانزوپرازول و بیسموت می تواند نتیجه غلط به ما بدهد. در واقع 4 تا 6 هفته بعد از اتمام دوره داروهای مذکور این آزمایش قابل انجام است. رانیتیدین بر روی جواب آزمایش بی تاثیر است. خونریزی معده و روده به سبب خون آلود بودن مدفوع باعث بروز جوابهای نادرست گردید.
*
سرولوژی: توسط ELISA میتوان آنتی بادیهای IgA & IgG & IgM را اندازه گیری نمود و در صورت بالا بودن آنها احتمال حضور هلیکوباکتر رقم میخورد.نتایج سرم می تواند + یا _ باشد.حساسیت تست مذکور بین 90 تا 100% است.در ضمن سرم می تواند در برخی از بیماران سالها بعد از ریشه کنی هلیکوباکتر آنتی بادیهای موجود در خون را + نشان دهد.
* PCR
*
تست بزاقی: حفره دهان به عنوان مخزن هلیکو باکتر می تواند مورد استفاده در تستها قرار بگیرد.
در واقع به علت رفلکس محتویات معده به مری و سپس دهان هلیکوباکتر میتواند وارد دهان شود و همین امر سبب انتقال آن توسط ارتباط دهانی می گردد.هلیکو باکتر موجود در بزاق و پلاک دندانی برای تست استفاده میشود.این تست به نسبت سایرین دقت کمتری دارد.

* تست ادراری: با سنجش آنزیمهای موجود در ادرار می توان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر پی برد. حساسیت تست مذکور بین 82 تا 90 % بوده و به انجام آن توصیه ای نمیشود.

ب ) تستهای مهاجم به بافتها عبارتند از :

* تست بیوپسی اوره آز : در تست مذکور به واسطه بیوپسی توسط یک رشته مخصوص و ظریف آندوسکوپی در مدت یک ساعت حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر تعیین می شود.در این تستها شناسایی نمونه ها از طریق یک نوار معرف با شاخص PH و یک لایه حاوی اوره بر روی نوار انجام می پذیرد.
*
بافت شناسی : با نمونه برداری و بررسی بافت معده میتوان به حضور هلیکوباکتر پی برد.در این آزمایش می توان حضور التهاب معده را مشاهده نمود و یا در صورت لزوم ردیابی meta plasia ( تغییر غیر قابل برگشت بافت معده یا روده به بافت دیگر ) را بررسی نمود.
* Brush cytology
*
کشت باکتریایی و تستهای حساسیتی
پیشگیری :این بیماری پیشگیری خاصی ندارد با رعایت بهداشت فردی و ضد عفونی درست مواد غذایی می توان از ورود این باکتری به بدن جلوگیری کرد.
درمان :برای کشتن باکتری هلیکوباکترپیلوری احتمالاً پزشک شما آنتی‏بیوتیک‏های ویژه‏ای تجویز خواهد کرد. اغلب درمانهای دارویی معمول زخم نیز تجویز می‏شوند. بیشتر اوقات کشتن این باکتری مانع از برگشت زخم خواهد شد. گاهی اوقات همه باکتری‏ها کشته نمی‏شوند یا اینکه مجدداً برمی‏گردند. اگر این حالت اتفاق بیفتد زخم دیگری تشکیل خواهد شد. در صورتیکه زخم گوارشی بعد از انجام بیوپسی یا آندوسکوپی مشاهده نشد می توان درمان 14 روزه را با آنتی بیوتیک ها و داروهای آنتی اسید را انجام داد. داروهای آنتی بیوتیکی متداول عبارتند از :
کلاریترومایسین / تترا سایکلین / مترونیدازول / آموکسی سیلین
در کنار آنتی بیوتیک درمانی می بایست از داروهایی همچون بیسموت و نیز داروهای کاهنده اسیدیته معده مثل :
رانیتیدین / سایمتدین / فاموتیدین / امپرازول / پنتو پرازول / لانزو پرازول استفاده کرد.
بعد از اینکه دوره درمان به پایان رسید، برای اینکه ببینیم که آیا عفونت هلیکوباکترپیلوری ریشه کن شده است، باید یک آزمایش انجام دهیم (معمولاً آزمایش تنفسی اوره). حدود ۱۰ درصد افراد نیاز خواهند داشت که درمان را دوباره تکرار کنند، زیرا در درمان اول، عفونت هلیکوباکترپیلوری از بین نرفته است. گاهی اوقات حتی با چندین بار تکرار درمان عفونت از بین نمی رود. در چنین مواردی معمولاً از درمانهای مختلف استفاده میشود. خیلی به ندرت ممکن است فردی که با درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری را ریشه کن کرده است دوباره به این عفونت دچار شود.
اگر بعد از درمان موفقیت امیز در ریشه کن کردن هلیکوباکترپیلوری، علایم بیماری باز هم باقی ماندند، ممکن است این علایم به علت چیز دیگری ایجاد شده باشند.
خطرات درمانی دارویی

مصرف داروی بیسموت میتواند موقتا منجر به خاکستری رنگ شدن دهان و دندان و ایجاد یبوست و اسهال و تیره شدن مدفوع بشود.آنتی بیوتیکها نیز سبب بروز واکنشهای آلرژیک شده و یا حتی موجب مرگ شوند.
برخی اثرات آنتی بیوتیکها مثل:
کلا اریترومایسین سبب ایجاد مزه بد دهان می شود.
مترونیدازول موجب ناراحتی معده / اسهال / عدم تعادل / خارش / بد طعمی دهان میشود.
این دارو نباید همراه با الکل مصرف شود چراکه باعث سرخ شدن / سردرد / حالت تهوع میگردد.
در ضمن هنگامیکه آنتی بیوتیکها در دوز بالا استفاده می شوند بعد از مدتی بیماران آلودگی با کاندیدای ناپایدار ( آلودگی با مخمر ) پیدا میکنند.
در هنگام درمان آلودگی هلیکوباکتر به این نکته باید توجه نمود که هلیکوباکتر به راحتی نسبت به کلاریترومایسین و مترونیدازول مقاوم میشود و نباید بعد از یک دوره درمانی برای دوره های بعد از آنها (بلافاصله) استفاده نمود.
در واقع بعد از دو هفته آنتی بیوتیک تراپی 4 هفته می بایست از درمان اجتناب کرد.
در صورتیکه هلیکوباکتر توسط آنتی بیوتیکهای مذکور باقی ماند باید احتمال مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک مذکور را بررسی نمود.
هلیکوباکتر و سرطان
سرطان معده مرتبط با حضور هلیکوباکتر شناخته شده است. البته این بدان معنا نیست که هرکس مبتلا به هلیکوباکتر بود لزوما به سرطان معده دچار می شود اما حضور هلیکوباکتر درمان نشده زمینه ساز ابتلا به سرطان معده خوانده شده است . در عین حال نژادهای زرد پوست ساکن چین و ژاپن جزء نژادهای مستعد به ابتلا به سرطان معده شناخته شده اند.
-------------------------------------------------
بازبینی و ویرایش علمی: خانم دکتر فاطمه قلی پور
ویرایش ادبی: خانم مبینا فراهانی

 

۹۳/۰۹/۲۳
محمد زمانی مقدم

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی